Het beeld van een groep welvarende blanke toeristen die met opdringerige camera’s naar arme mensen staren, is reden tot verontwaardiging over “Slum Tourism”. Naarmate gemeenschapsbetrokkenheid en verantwoord reizen steeds populairdere principes worden, wint het concept van sloppenwijktoerisme aan kracht. Dit artikel beschrijft wat dit concept is; de voordelen en valkuilen ervan onderzoeken; en tips geven over hoe u ethisch en verantwoord kunt deelnemen aan dergelijke reizen.

Sloppenwijktoerisme, zoals de naam al doet vermoeden, omvat het bezoeken van verarmde gebieden of sloppenwijken in ontwikkelingslanden. De belangrijkste landen waar men deze reizen zou vinden, zijn India, Brazilië, Kenia, Indonesië en Zuid-Afrika. Hoewel het concept aan het eind van de 19e eeuw in Londen en New York begon, begon het in de jaren 80 in Zuid-Afrika steeds prominenter te worden. Zwarte bewoners organiseerden ’township-tours’ om de blanke lokale overheidsfunctionarissen te informeren over hoe ze leefden. De tours begonnen internationale toeristen aan te trekken die meer wilden weten over apartheid.

Ondanks deze positieve bedoelingen zijn sommige tours door townships of sloppenwijken veranderd in niet meer dan een andere safari, waarbij voyeuristisch uit het busraam wordt gekeken naar de erbarmelijke omstandigheden, waardoor armoede wordt omgezet in amusement. Kijken naar mensen die strijden voor hun basisbehoeften helpt niemand en, zo kan worden betoogd, het berooft die mensen van hun waardigheid. Touroperators blijken in wezen misbruik te maken van het ongeluk van anderen. Vaak geven touroperators niets terug aan de gemeenschap en vragen ze de bewoners niet om toestemming om hun huis als een dierentuin te behandelen. Het moedigt ook een uitdeelgemeenschap aan als donaties niet worden gecontroleerd – toeristen die willekeurig geld en snoep uit het raam gooien, leren kinderen dat ze niet naar school hoeven; ze kunnen eerder tourbussen volgen die wachten tot de rijkdommen naar beneden regenen.

Maar het hoeft niet allemaal slecht te zijn; er zijn voordelen aan deze reizen, zowel voor de gemeenschappen als de reizigers, als ze met de juiste instelling worden uitgevoerd. Vaak komen de toeristen die willen deelnemen aan een sloppenwijktour uit ontwikkelde landen en hebben ze nog nooit zo’n armoede meegemaakt. Het vergroot het bewustzijn van armoede en problemen rond armoede, waardoor het echt wordt in plaats van iets dat in een ver land gebeurt. Veel toeristen komen vaak naar de sloppenwijken om hun leven te relativeren (zie #firstworldproblems). Voor reizigers is het een kans om te zien hoe mensen leven en hoe hard ze moeten werken om voor hun gezin te zorgen. Het is echter ook goed om te zien dat sloppenwijken en townships niet alleen plaatsen van armoede en ellende zijn, maar levendige gemeenschappen zijn met winkels, scholen, gelach en optimisme.

De rondleidingen bieden kansen voor de lokale economie. Reizigers kunnen lunch kopen, een lokale gids gebruiken en souvenirs kopen bij ambachtslieden. Werk en inkomen voor deze mensen leidt er meestal toe dat hun winst weer in de gemeenschap wordt geïnvesteerd, waardoor een doorstroomuitkering ontstaat. Veel sloppenwijktours worden georganiseerd door gemeenschapsorganisaties met de bedoeling banen en extra inkomsten voor de bewoners te creëren. Tijdens een sloppenwijktour kunnen reizigers rechtstreeks doneren aan mensen in nood (in plaats van dat de helft van hun donatie verloren gaat in “administratiekosten” wanneer ze doneren aan grote NGO’s thuis). Er is de mogelijkheid om gemeenschapsprojecten, scholen en andere non-profitorganisaties te bezoeken. Donaties kunnen in de vorm van geld of goederen zijn, zoals briefpapier voor scholen of kleding voor een weeshuis. Veel reizigers voelen zich meer geneigd om te doneren nadat ze een klein stukje van het dagelijkse leven in de sloppenwijken hebben meegemaakt.

Dus als de slechte effecten zo slecht zijn, maar de goede effecten zo goed, hoe besluit je dan om wel of niet deel te nemen aan een sloppenwijktour? Hier zijn drie belangrijke dingen waar u op moet letten bij het kiezen van uw sloppenwijktour:

1. Worden lokale gidsen in dienst genomen?
2. Gaat het geld dat je voor de tour betaalt terug naar de gemeenschap?
3. Ondersteunt de exploitant de gemeenschap echt?

U moet uw touroperator veel vragen stellen om ervoor te zorgen dat ze ethisch en verantwoordelijk zijn bij het uitvoeren van sloppenwijktours. Enkele overwegingen zijn:

• De grootte van de reisgroep – een grote groep is erg opdringerig en je kunt op geen enkele manier een goede interactie hebben met leden van de gemeenschap, terwijl kleine groepen respectvol met bewoners kunnen omgaan.
• Is het een wandeltocht of reis je in een bus, door gewoon vanuit het raam op je camera te klikken?
• In hoeverre is de gemeenschap betrokken bij de samenwerking met het reisbureau?

In het artikel van de Boston University over “armoedetoerisme” staat dat rondreizen door sloppenwijken moeten worden uitgevoerd in “een goed ontwikkeld proces van samenwerking en consensus”, net zoals het “fair trade”-proces.

Het delen van de uitdagingen, dromen en ambities van gemeenschappen biedt de mogelijkheid om verbonden te raken met onze global village. Deelnemen aan rondleidingen door sloppenwijken hoeft geen voyeuristisch uitbuitingsproces te zijn, maar kan een wederzijds voordelige relatie zijn tussen bezoekers en bewoners. De mogelijkheden om verbinding te maken om de relaties voor capaciteitsontwikkeling te bevorderen of gewoon om donaties te vergemakkelijken, worden geholpen door de directe interactie die sloppenwijktours kunnen bieden. Het is alleen belangrijk om ervoor te zorgen dat u ethische, verantwoordelijke touroperators gebruikt die met gemeenschappen werken, in plaats van ze voor hun eigen gewin te gebruiken.

Bron: Tracey A Bell